संजय लीला भन्साळी – एक दिव्य कालाकृती बनवणारा दिग्दर्शक

संजय लीला भन्साळी – एक दिव्य कालाकृती बनवणारा दिग्दर्शक असून तो भारतातील प्रसिद्ध चित्रपट निर्माता तसेच दिग्दर्शकापैकी एक असून तो भव्य दिव्य कलाकृती तसेच सिनेमातील दृश्या साठी ओळखला जातो.देवदास (२००२) राम-लीला(२०१३) पद्मावत (२०१८) यांसारखे भव्य चित्रपट बनवून तो एक प्रभावशाली क्षमता असलेला  दिग्दर्शक  असल्याचे कळते. संजय लीला भन्साळी  म्हणजे प्रेम,उत्कटता,शोकांतिका कथानक शोधणारा दिग्दर्शक.दोन दशकाच्या कारकिर्दीत त्याने भव्य दिव्य चित्रपट बनवून सिनेमॅटिक कलात्मकता, विस्तृत कथाकथन आणि भव्यता यांचे अनोखे मिश्रण प्रेक्षकांना दाखवले आहे.ज्यात त्याच्या चित्रपटांना व्यवसायिक यश देखील मिळाल. संजय लीला भन्साळी – एक दिव्य कालाकृती बनवणारा दिग्दर्शक

संजय लीला भन्साळी प्रारंभिक जीवन

संजय लीला भन्साळी यांचा जन्म २४ फेब्रुवारी १९६३ रोजी मुंबईत एका गुजराती जैन कुटुंबात झाला.त्यांची आई लीला कपडे शिवून घराचा उदरनिर्वाह करयाची.लहानपणापसूनच भन्साळी कालात्क्मक गोष्टींची आवड होती खास करून त्यांना संगीताची खूप आवड होती.त्यामुळे त्यांनी चित्रपट सृष्टीत करियर करण्याचा निर्णय घेऊन भन्साळी यांनीपुणे येथे  प्रतिष्ठित फिल्म अँड टेलिव्हिजन इन्स्टिट्यूट ऑफ  (एफ.टी.आय.आय.) येथे प्रवेश घेऊन सिनेमाचे कलात्मक व तांत्रिक शिक्षण घेऊन बाहेर पडले. त्यांनी स्वतः ची विशिष्ट शैली संपादन करून आपली कारकिर्दीची सुरुवात केली  संजय लीला भन्साळी – एक दिव्य कालाकृती बनवणारा दिग्दर्शक.

संजय लीला भन्साळी यांच्या करियरची सुरुवात

संजय लीला भन्साळी यांची करियर ची  सुरुवात विधू विनोद चोप्रा यांच्या प्रोडक्शन कंपनी मध्ये सहाय्यक दिग्दर्शक म्हणून सुरु झाली.त्यांनी परिंदा (१९८९) या चित्रपटासाठी सहाय्यक, १९४२: लव स्टोरी (१९९४) या चित्रपटासाठी लेखक तसेच करीब (१९९८) या चित्रपटासाठी सहाय्यक नृत्य दिग्दर्शक म्हणून सुद्धा काम केल. दिग्दर्शनात पाउल टाकण्यापूर्वी त्यांनी विधू विनोद चोप्रा यांच्या कडे चित्रपट निर्मिती पासून तर प्रदर्शनापर्यत प्रत्येक गोष्ट बारकाईने निरीक्षण करीत शिकले.दिग्दर्शना सोबतच त्यांनी संगीतात सुद्धा आपली छाप सोडली.संगीत हे त्यांच्या सर्व चित्रपटात महत्वाची भूमिका बजावते. संजय लीला भन्साळी – एक दिव्य कालाकृती बनवणारा दिग्दर्शक.

संजय लीला भन्साळी दिग्दर्शक म्हणून सुरुवात

संजय लीला भन्साळी यांनी दिग्दर्शक म्हणून खामोशी: द म्युझिकल (१९९६) या चित्रपटाद्वारे केली.सलमान खान, मनीषा कोईराला आणि नाना पाटेकर स्टार कास्ट असलेला हा चित्रपट व्यावसायिकदृष्ट्या अपयशी  ठरला तरी समीक्षकांनी या चित्रपटाची खूप प्रशंसा केली यात एका मुलीचा तिच्या मूक बधीर आई वडिलांशी असलेला संवाद  साधण्यासाठी केलेल्या संघर्षावरती आधारित आहे.या चित्रपटासाठी भन्साळी यांना बेस्ट फिल्म साठी-फिल्म फेअर अवार्ड मिळाला आहे,या चित्रपटाचे कथाकथन, दृश्य सौंदर्यशास्त्र आणि गुंतागुंतीची कथा भन्साळी यांनी योग्य रित्या हाताळल्याचे दिसते.

बॉक्स ऑफिस वरती खामोशी अपयशी ठरला असूनही, भन्साळी ऐश्वर्या रॉय,सलमान खान,अजय देवगण यांना घेऊन हम दिल दे चुके सनम (१९९९) हा चित्रपट बनवला ज्या चित्रपटाद्वारे एक उत्कृष्ट दिग्दर्शक व कथाकार म्हणून भन्साळी यांना मजबूत प्रतिष्टा मिळाली. हम दिल दे चुके सनम हा रोमँटिक ड्रामा असलेला चित्रपट जो त्यावेळेस खूप गाजला. या चित्रपटाचे भन्साळी यांचे भव्य व्हिज्युअल, इस्माईल दरबार यांचे भावपूर्ण संगीत आणि उत्कट कामगिरीसाठी कौतुक करण्यात आले. यात दोन पुरुषांमध्ये फाटलेल्या एका स्त्री ची कहाणी दाखवण्यात आली असून. तिच्या प्रेम, त्याग आणि पात्रांच्या भावनिक प्रवासासाठी तिचे कौतुक केले गेले. संजय लीला भन्साळी – एक दिव्य कालाकृती बनवणारा दिग्दर्शक.

भन्साळी यांचा प्रसिद्धीचा उदय

२००२ मध्ये त्यांनी शाहरुख खान,माधुरी दिक्षित,ऐश्वर्या रॉय अभिनित देवदास हा चित्रपट बनवला ज्याने त्यांना एका वेगळ्या उंची वरती नेऊन ठवले.देवदास हा सरद्चंद्र चट्टोपाध्याय या उत्कृष्ट बंगाली कादंबरीचे रुपांतर होता.या चित्रपटात देवदास आणि पारोच्या दुःखद प्रेमकथेचे विलक्षणाची पुनरावृत्ती होते. देवदाससाठी भन्साळींची  भव्य दृष्टी, भव्य दिव्य सेट्स, पोशाख आणि विलक्षण पद्धतीने  रचलेल्या संगीताची एक विशेष शैली होती, ज्यामुळे संजय लीला भन्साळी यांना भारतीय चित्रपटसृष्टीतील सर्वात प्रतिष्ठित दिग्दर्शकांमध्ये मध्ये स्थान मिळाले. चित्रपटाच्या भव्य निर्मिती डिझाइन आणि भव्य कथानकासाठी  पाच राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांसह अनेक पुरस्कार मिळवले.

देवदास भन्साळींच्या कारकिर्दीतील एक टर्निंग पॉईंट म्हणून सिद्ध झाला, भन्साळी खऱ्या अर्थाने सिनेमॅटिक अनुभवांसाठी ओळखल्या जाणारे  चित्रपट निर्माता म्हणून स्थापित झाले. पारंपारिक कथांवर चित्रपट बनवून त्यांनी त्यांची अनोखी शैली निर्माण केली.संजय लीला भन्साळी – एक दिव्य कालाकृती बनवणारा दिग्दर्शक.

भन्साळी यांची अनोखी फिल्ममेकिंग शैली

भन्साळीनी भारतीय चित्रपटसृष्टीत एक निर्माता म्हणून प्रतिष्टा मजबूत केली, ब्लॅक (२००५), सावरिया (२००७), आणि गुजारिश (२०१०) सारखे चित्रपट त्यांच्या विशिष्ट दृश्य शैली, तीव्र कामगिरी मुळे ओळखल्या जाते. संजय लीला भन्साळी – एक दिव्य कालाकृती बनवणारा दिग्दर्शक.

ब्लॅक (२००५) हा भन्साळी यांच्या कारकिर्दीतील महत्वाचा चित्रपट असून,रानी मुखर्जी,अमिताभ बच्चन यांची प्रमुख भूमिका असलेला हा चित्रपट हेलन केलर यांच्या जीवनावर प्रेरित होता.यात एका अंध आणि मूकबधिर महिलेची कथा सांगितली गेली असून जिने आपल्या शिक्षकांच्या अतुलनीय पाठिंब्याने आपल्या मर्यादांवर मात केली. ब्लॅकला सर्वोत्कृष्ट दिग्दर्शकाच्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारासह अनेक पुरस्कारांसह, समीक्षकांनी भन्साळींची व्यापक प्रशंसा देखील केली,भन्साळीच्या या दृष्टीकोना साठी कथाकथनाने राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय मान्यता मिळवली.

सावरिया (२००७), या चित्रपटाद्वारे रणबीर कपूर आणि सोनम कपूर याचं बॉलीवूडमध्ये पदार्पण झाल. परंतु भन्साळी यांचा हा चित्रपट व्यावसायिकदृष्ट्या अपयशी  ठरला, या चित्रपटाला जरी प्रेक्षकांचा प्रतिसाद मिळाला नाही, तरी हा भन्साळी च्या शैलीत बनलेला हा चित्रपट होता. जो या चित्रपटातील मोठे व्हिज्युअल्ससह रोमान्सचे मिश्रण करून उत्तम रीत्त्या संगीत बद्ध असलेला सावरिया अपयशी ठरला

गुजारिश (२०१०) हृतिक रोशन आणि ऐश्वर्या राय अभिनीत, हा मानवी दुःख आणि मुक्तीचा आणखी एक शोध होता. हा चित्रपट एका अर्धांगवायू झालेल्या जादूगाराच्या कथेवर केंद्रित आहे जो सन्मानाने मरण्याच्या अधिकारासाठी लढतो. हे एक गंभीर भावनिक नाटक होते ज्याने पुन्हा एकदा भावनिक कथानका तयार करण्याचे भन्साळीचे कौशल्य दाखवले.या चित्रपटाचे वैशिष्ट्य म्हणजे या चित्रपटातील भले मोठे सेट जे प्रेक्षकांना बघण्यास खूप सुंदर वाटते.

बाजीराव मस्तानी आणि पद्मावत ऐतिहासिक चित्रपट

२०१५ मध्ये भन्साळी यांनी रणवीर सिंग, दीपिका पदुकोण आणि प्रियांका चोप्रा यांना घेऊन 18 व्या शतकातील ऐतिहासिक बाजीराव वरती चित्रपट बनवला बाजीराव मस्तानी जो चित्रपट व्यावसायिक यशस्वी ठरला. बाजीराव मस्तानी बाजीराव पहिला, मराठा पेशवा आणि त्याची दुसरी पत्नी, मस्तानी यांच्या दुःखद प्रेमकथेचे चित्रण करते. या चित्रपटाने भव्य दिव्य सेट, दमदार परफॉर्मन्स, उत्कृष्ट  स्क्रिप्टसह, अनेक फिल्मफेअर पुरस्कार मिळवले. भन्साळीच्या ऐतिहासिक रोमान्सचे चित्रण आणि वैयक्तिक भावनांसह भव्यता संतुलित करण्याच्या त्यांच्या क्षमतेने व्यापक प्रशंसा मिळविली.

बाजीराव मस्तानीच्या यशानंतर, भन्साळी ने पद्मावत (२०१८) हा चित्रपट बनवला, हा भारतातील आतापर्यंतचा सर्वाधिक कमाई करणारा चित्रपट ठरला. मलिक मुहम्मद जयासी यांच्या महाकाव्यावर आधारित, पद्मावतमध्ये दीपिका पदुकोण, शाहिद कपूर आणि रणवीर सिंग यांनी प्रमुख भूमिका केल्या. पौराणिक राजपूत राणी पद्मिनीची कथा आणि सुलतान अलाउद्दीन खिलजीच्या विरोधातील तिच्या अवहेलनाची कथा सांगणारा हा चित्रपट.चित्रपटाच्या प्रदर्शनाभोवती राजकीय आणि सामाजिक गडबड असूनही, पद्मावतने  एक प्रचंड व्यावसायिक यश बॉक्स ऑफिस वरती कमवल, चित्रपटातील भव्य दृश्य, कामगिरी आणि भन्साळीच्या दिग्दर्शनासाठी त्याची प्रशंसा करण्यात आली. संजय लीला भन्साळी – एक दिव्य कालाकृती बनवणारा दिग्दर्शक.

भन्साळींची अनोखी फिल्म मेकिंग स्टाइल

संजय लीला भन्साळी यांच्या चित्रपट निर्मिती शैलीचे वर्णन अनेकदा लार्जर दॅन लाईफ असे केले जाते. त्याचे चित्रपट त्यांच्या भव्य दिव्य कलाकृती साठी ओळखले जातात, विस्तृत सेट डिझाइन, पोशाख व्हिज्युअल सौंदर्यशास्त्रापासून ते संगीतापर्यंत निर्मितीच्या प्रत्येक पैलूमध्ये भन्साळी खोलवर गुंतलेला असतात. भन्साळीचा रंग, प्रकाश आणि जागेचा वापर अनेकदा प्रतिकात्मक असतो, ज्यामुळे चित्रपटाचा भावनिक अनुभव वाढवणारे तल्लीन वातावरण निर्माण होते.

भन्साळींच्या कामाचे आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे प्रसिद्ध संगीतकारांसोबत त्यांनी केलेले सहकार्य आणि त्यांच्या चित्रपटांमध्ये अनेकदा आयकॉनिक बनलेली गाणी दाखवली जातात. कथनका सोबत संगीताची सांगड घालण्याचे कौशल्य त्याच्याकडे आहे, ते केवळ साथीदार म्हणून नव्हे तर कथाकथन प्रक्रियेचा अविभाज्य भाग म्हणून वापरणे. भन्साळींचे चित्रपट त्यांच्या तीव्र भावनिक गोष्टीसाठी देखील ओळखले जातात, प्रेम, तोटा, त्याग आणि लवचिकता यासारख्या शैलीचा शोध घेतात.

वारसा आणि प्रभाव

संजय लीला भन्साळी यांचा भारतीय चित्रपटसृष्टीवर खोलवर प्रभाव पडला आहे. उद्योगक्षेत्रातील त्यांचे योगदान केवळ दिग्दर्शनाच्या पलीकडे जाते. त्यांची बहिण बेला भन्साळी सेहगल हि सुद्धा चित्रपट संकलक असून २०१२ साली शिरीन फरहाद कि तो निकाल पडी हा चित्रपट तिने दिग्दर्शित केला होता. भन्साळी यांच्या चित्रपटांनी चित्रपट निर्मात्यांना नेहमीच प्रेरणा दिली आहे.त्यांनी नेहमीच कलात्मक चित्रपट बनवून भारतातील सर्वात प्रतिष्ठित चित्रपट निर्मात्यांपैकी एक बनवले आहे. संजय लीला भन्साळी – एक दिव्य कालाकृती बनवणारा दिग्दर्शक

भन्साळींनी लोकप्रिय संस्कृतीवरही प्रभाव टाकला आहे, त्यांच्या चित्रपटांनी ऐतिहासिक कथा, प्रणय आणि भारतीय चित्रपटातील महिलांचे चित्रण याबद्दल प्रेरणादायी चर्चा केली आहे. सिनेमॅटिक व्हिजन आणि भावनिक खोलीसाठी त्यांचे कार्य आजही गाजत आहे आणि ते समकालीन भारतीय चित्रपट सृष्टीतील अग्रगण्य व्यक्तींपैकी एक आहेत.

निष्कर्ष

संजय लीला भन्साळी यांचा भारतीय चित्रपटसृष्टीतील प्रवास हा त्यांच्या उत्कटतेचा, दूरदृष्टीचा आणि अतुलनीय कारागिरीचा पुरावा आहे. त्यांच्या सुरुवातीच्या कामांपासून ते त्यांच्या भव्य महाकाव्यांपर्यंत, भन्साळी यांनी सातत्याने चित्रपट निर्मितीच्या नियमांना आव्हान देणारे चित्रपट दिले आहेत आणि त्यांच्या अनोख्या शैलीवर खरे राहून. दृष्यदृष्ट्या समृद्ध, भावनिकदृष्ट्या आकर्षक आणि अविस्मरणीय सिनेमॅटिक अनुभव तयार करण्याच्या त्यांच्या क्षमतेमुळे त्यांना भारतीय चित्रपटांच्या इतिहासात विशेष स्थान मिळाले आहे. चित्रपट निर्माते म्हणून विकसित होत असताना, भन्साळीचा वारसा हा कालातीत कलात्मकता आणि सिनेमॅटिक आहे. संजय लीला भन्साळी – एक दिव्य कालाकृती बनवणारा दिग्दर्शक