यश चोप्रा भारतीय चित्रपट सृष्टीतील सर्वात प्रतिष्टीत चित्रपट निर्मात्यांपैकी एक असून त्यांची ओळख यश चोप्रा : किंग ऑफ रोमाँटीक सिनेमा म्हणून ओळखली जाते. त्यांचा जन्म २७ सप्टेंबर १९३२ रोजी लाहोर,ब्रिटीश भारत (लाहोर जे आता पाकिस्तान मध्ये आहे) येथे झाला. रोमाँटीक चित्रपट बनवण्याच्या त्यांच्या प्रभुत्वासाठी ते ओळखले जायचे.हिंदी चित्रपट सृष्टीतील ते एक प्रभावशाली व्यक्ती होते.त्यांचे योगदान हे चित्रपट सृष्टी साठी पाच दशकाहून अधिक काळ आहे. प्रेक्षकांना आवडतील असे भव्य सिनेमे त्यांनी बनवूले.त्यांच्या दिग्दर्शनाच्या पदार्पणापासून ते शेवटच्या चित्रपटापर्यंत चित्रपट निर्माता आणि कथाकार म्हणून चोप्रा वारसा भारतीय चित्रपटाच्या इतिहासात अतुलनीय असून यश चोप्रा : किंग ऑफ रोमाँटीक सिनेमा म्हणून त्यांची ओळख आहे.
यश चोप्रा यांची प्रारंभिक जीवन आणि करीयरची सुरवात
यश चोप्रा यांचा जन्म एका मध्यमवर्गीय कुटुंबात झाला आणि १९४७ मध्ये भारताच्या फाळणीमुळे झाली.आणि झालेल्या फाळणी मुळे त्यांचे कुटुंब दिल्लीला स्थायिक झाले.जिथे यश चोप्रा मोठे झाले.दिल्लीतील शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर,त्यांनी चित्रपटात काम करण्याचा निर्णय घेतला,या निर्णयावर त्यांचा मोठा भाऊ बी.आर.चोप्रा,जे एक प्रसिद्ध लेखक,निर्माता आणि दिग्दर्शक होते.त्यांना यश चोप्रा यांचा निर्णय अजिबात मंजूर नव्हता तरी सुद्धा यश चोप्रा १९५० च्या दशकाच्या सुरुवातीस,प्रसिद्ध बी.आर. स्टुडीओ ज्याचे नेतृत्व बी.आर.चोप्रा यश चोप्रा यांच्या भावाने केली. त्यांच्या भावाच्या मार्गदर्शनाखाली यश चोप्रा यांनी अफसाना (१९५१) आणि नया दौर (१९५७) यांसारख्या चित्रपटामध्ये काम करून,सहाय्यक दिग्दर्शक म्हणून चित्रपट उद्योगात आपली कारकीर्द सुरु करून यश चोप्रा : किंग ऑफ रोमाँटीक सिनेमा म्हणून ओळख निर्माण करण्याचा प्रयत्न करत होते.या दोन चित्रपटाच्या अनुभवाने त्यांनी आपल्या अनुभवाचा पाया रचला.व्यवसायाची, निर्मितीची आणि प्रदर्शनामुळे त्यांना चित्रपट निर्मितीची सखोल माहिती कळली. आणि दिग्दर्शक म्हणून निर्माता म्हणून त्यांनी आपल्या भविष्यातील कारकिर्दीची बाजू सुरु केली.
धूल का फुल (१९५९) द्वारे दिग्दर्शनात पदार्पण
यश चोप्रा यांनी बी.आर.चोप्रा निर्मित धूल का फुल (१९५९) या चित्रपटा द्वारे दिग्दर्शनात पदार्पण केले.हा चित्रपट त्यांच्या कार्दीर्दीतील महत्वाचा टप्पा ठरला. यातअवैध मुलाच्या संकल्पनेचा शोध घेण्यात आला,हा विषय त्यावेळी वादग्रस्त होता.हा सामाजिक दृष्ट्या हा विषय व्यवस्थित हाताळल्या गेला.चित्रपट यशस्वी ठरला.आणि चित्रपट निर्माता म्हणून व दिग्दर्शक म्हणून यश चोप्रा यांनी भविष्याचा पाया रचला
त्यांचे सुरुवातीचे चित्रपट,त्यांच्या नंतरच्या कामाइतके व्यवसायिकदृष्ट्या यशस्वी नसले तरी,त्यांची विकसित शैली आणि सामाजिक समस्या हाताळण्यात स्वारस्य दिसून आले.धर्मपुत्र (१९६१) वक्त (१९६५) व इत्तेफाक (१९६९) यांसारख्या चित्रपटानी त्यांना जटील कथा हाताळण्याची आणि भावनिक खोल निर्माण करण्याची कौशल्य त्यांनी गंभीर चित्रपट बनवून स्वतः ला निर्माता म्हणून स्थापित केले.
यश चोप्रा : किंग ऑफ रोमाँटीक सिनेमा
१९७० च्या दशकाने यश चोप्राच्या कारकिर्दीत महत्वपूर्ण बदल घडवून आणला.वर्षानुवर्षे वेगवेगळ्या शैलीं मध्ये प्रयोग केल्या नंतर,त्याला रोमाँटीक शैलीमध्ये त्यांनी काही बदल घडवून आणले.या काळात त्यांचे चित्रपट भावनिक खोली,भव्य सेट आणि भव्य प्रमाणात विशिष्ट कलाकृती त्यांनी घडवून आणली.
१९७३ मध्ये दाग : अ पोएम ऑफ लव्ह या चित्रपटाने त्यांची प्रगती झाली.जिने त्यांच्या प्रणय म्हणून मेलोड्रामाच्या स्वभावाची जगाला ओळख करून दिली.हा चित्रपट व्यावसायिक आणि गंभीर अशा दोन्ही प्रकारे यशस्वी झाला. आणि यश चोप्रा यांना रोमान्स शैलीतील भविष्यातील उपक्रमची दिशा मिळाली.आणि येथूनच त्यांची यश चोप्रा : किंग ऑफ रोमाँटीक सिनेमा अशी ओळख होण्यास निर्माण होत गेली.
खय्याम संगीत बद्ध असलेलेला १९७६ मध्ये प्रदर्शित झालेला कभी कभी याचे दिग्दर्शन करून त्यांनी रोमाँटीक नाटक ज्याने प्रेम,त्याग आणि नियती यांच्यातील जटील संबधाचा शोध लावला/ या चित्रपटाच्या समृद्ध भावनिक भागाने यश चोप्रांचा हा सर्वात प्रिय चित्रपटापैकी एक आहे. या चित्रपटाने अमिताभ बच्चन,शशी कपूर,राखी यांच्या सह बॉलीवूड मधील काही मोठ्या तारेसोबतच्या त्यांच्या सहकार्याची सुरुवात देखील झाली
कभी कभी च्या यशा मुळे यश चोप्रा यांना रोमान्स वर लक्ष केंद्रित करण्यात आले व १९७८ मध्ये त्यांनी त्रिशूल हा थ्रिलर आणि एक्शन पैक चित्रपट दिग्दर्शित केला जो रोमाँटीक घटकांनी भरला होता. तथापि १९८० चे दशक हे यश चोप्रांन साठी एक महत्व पूर्ण दशक ठरले कारण त्यांनी त्यांचे काही प्रतिष्टीत चित्रपट तयार केले होते.
यश चोप्रा यांचा रोमाँटीक चित्रपटाकड़े कल
यश चोप्रा यांनी १९९० च्या दशकात सुरुवातीस स्वतः ला यश चोप्रा : किंग ऑफ रोमाँटीक सिनेमा रोमान्स चे दिग्दर्शक म्हणून स्थापित केले होते.तसेच त्यांचे चित्रपट ऐश्वर्य व भावनाप्रधान बनले होते.१९९२ मध्ये यश चोप्रा यांनी लम्हे हा चित्रपट प्रदर्शित केला जो अनेकता त्याच्या काळाच्या पुढे मानला जातो.अनिल कपूर आणि श्रीदेवी अभिनित लम्हे हा सीमा ओलांडलेल्या प्रेमकथेचे चित्रण करण्याचा धाडसी प्रयत्न होता.हा लम्हे चित्रपट बॉक्स ऑफिस वर संघर्ष करत होता परंतु नंतर तक एक कल्ट क्लासिक बनला.या चित्रपटाच्या नाविन्य पूर्ण कथानाकाने आणि आश्चर्यकारक दृश्यांसाठी प्रशंसा मिळवली
लम्हे ला सुरुवातीच्या व्यावसायिक धक्य्या नंतरही यश चोप्रा निश्चिंत राहिले. आणि त्यांनी १९९० च्या दशकात त्यांनी दिलवाले दुल्हनिया ले जायेंगे या चित्रपटाची निर्मिती केली.जो केवळ यश चोप्राच्या कारकिर्दीतच नव्हे तर संपूर्ण भारतीय चित्रपट उद्योगासाठी एक जलद क्षण ठरला.त्यांचा यश राज फिल्म्स कंपनी द्वारे निर्मित डी.डी.एल.जे. आतपर्यंत सर्वात यशस्वी चित्रपटान पैकी एक बनला.आणि भारतीय चित्रपट सृष्टीतील सर्वात प्रिय रोमाँटीक चित्रपटापैकी एक आहे.जो आजही लक्षात ठेवला जातो.यश चोप्रा निर्मित हा चित्रपट असून आदित्य चोप्रा यांनी या चित्रपटाचे दिग्दर्शन केले होते.या चित्रपटाचा प्रभाव म्हणजे जबरदस्त लोकेशन,रोमान्स,आणि संगीत असून शाहरुख खं आणि काजोल यांना बॉलीवूड चे पॉवर कपल म्हणून ओळखल्या जाते. हा चित्रपट बघिल्यावर कळते यश चोप्रा : किंग ऑफ रोमाँटीक सिनेमा.
यश राज फिल्म्स : प्रोडक्शन हाउस ची निर्मिती
यश चोप्रा यांनी १९७० मध्ये यश राज फिल्म्स या स्वतः च्या कंपनीची स्थापना केली.यशराज फिल्म्स भारतातील सर्वात यशस्वी आणि प्रभावशाली कंपनी आहे.वाय.आर.एफ. ची पहिली निर्मिती दाग : अ पोएम ऑफ लव (१९७३) होती.परंतु १९९० च्या दशकात कंपनीने दिलवाले दुल्हनिया ले जायेंगे (१९९५ ), कूछ कुछ होता है (१९९८) आणि मोहब्बते (२०००) सारख्या चित्रपटा द्वार खऱ्या अर्थाने नाव कमावण्यास सुरुवात केली.
यश चोप्रा यांच्या नेतृत्वाखाली यश राज चे भव्य बजट,अप्वादातक संगीत आणि अविस्मरणीय कथानक उच्च गुणवत्तेच्या चित्रपटांची निर्मिती करणारा स्टुडीवो बनला.कंपनी बद्दल चोप्राची दृष्टी स्पष्ट होती.त्यांना असे चित्रपट बनवायचे होते.जे प्रेक्षकांना भावनिकरीत्या गुंतवतील व भव्य असे मोठ्या पडदद्यावर पाहायला मिळेल.व त्यांची ओळख यश चोप्रा : किंग ऑफ रोमाँटीक सिनेमा अशी राहिल.
यश चोप्रा यांचा अंतिम वारसा
यश चोप्रा यांनी २००० च्या दशकात चांगले चित्रपट बनवले,त्यांचा शेवटचा चित्रपट जब तक हैं जान २०१२. शाहरुख खान,कतरिना कैफ,अनुष्का शर्मा यांनी अभिनीत रोमाँटीक कथानक असलेला हा चोप्राच्या मृत्युच्या काही काळापूर्वी तो रिलीज झाला,यश चोप्रा यांचे २१ ऑक्टोंबर २०१२ रोजी निधन झाले.त्यांनी एक मोठा वारसा सोडला.केवळ त्यांचा सिनेमटिक योगदानासाठीच नव्हे तर इंडस्ट्रीत असंख्य चित्रपट निर्माते आणि अभिनेत्यांच्या पालन पोषणासाठी आणि त्यांना मार्गदर्शन करण्याच्या भूमिकेसाठी ते लक्षात ठेवले जातात.
भारतीय चित्रपट सृष्टीतील योगदान
भारतीय चित्रपट सृष्टीवर यश चोप्राचा एका अतुलनीय प्रभाव आहे.त्यांनी बॉलीवूड मधील रोमान्स ची संकल्पना खूप चंगल्या पद्धतीने परिभाषित केली.तसेच ती सांस्कृतिक आणि सामाजिक अड़थळ्यांच्या पलीकडे जाऊन एक भव्य गोष्ट भव्य पडद्यावर दाखवली.त्यांचे चित्रपट म्हणजे,अनेकदा सुंदर निसर्गचित्र, मधुर गाणी आणि भावनिक कथानकांनी भरलेले, प्रेम आणि उत्कटतेची समाधानी बनले. कलाकुसरीबद्दलचे त्यांचे समर्पण आणि चित्रपट निर्मितीतील उत्कृष्टेची बांधिलकी यामुळे त्यांचे चित्रपट पिढ्यानपिढ्या प्रेक्षकांना आवडतील याची खात्री झाली
शिवाय,त्यांनी कलात्मक संवेदनांशी खर राहून बदलत्या काळाशी जुळवून घेतले.एस.डी.सारख्या दिग्गच संगीतकारां सोबत त्यांचे सहकार्य. बर्मन, लक्ष्मीकांत-प्यारेलाल आणि ए.आर.रहमानने खात्री केली कि त्याच्या चित्रपटामध्ये नेहमीच एक मजबूत संगीत घटक असतो,संगीत हे त्यांच्या कथानकांच अविभाज्य भाग होत.
चित्रपट निर्माते म्हणून कामा व्यतिरिक्त,यश चोप्राच्या वाय.आर.एफ प्रोडक्शन हाउस ने १९९० च्या दशकात आणि त्यापुढील काळात बॉलीवूड उद्योगाला आकार देण्यात महत्वपूर्ण भूमिका बजावली.स्टुडीओ ने काही सर्वात यशस्वी आणि जागतिक स्तरावर ओळखले जाणारे चित्रपट तयार करण्यात मदत केली,ज्या मुळे आंतरराष्ट्रीय प्रेक्षकांना सिनेमाची ओळख झाली.
निष्कर्ष
यश चोप्राचे चित्रपट फक्त रोमान्सवर आधारित नसून त्यांनी मानवी भावना,नाते संबध आणि जीवनातील गुंतागुंत याचा सुद्धा शोध घेतला.अंतरंग,खोल भावनिक कथनकासह त्यांनी मोठ्या पडद्यासाठी भव्य सिनेमटीक व्हिज्युअल्सचे मिश्रण करण्यात ते मास्टर ठरले.आपल्या अतुलनीय योगदाद्वारे त्यांनी हिंदी चित्रपटसृष्टीचा लँडस्केप बदलून टाकला आणि एक चिरस्थायी वारसा निर्माण केला जो आजही चित्रपट निर्मात्यांना दिग्दर्शकांना तसेच येणाऱ्या नवीन पिढीला प्रेरणा देत आहे.म्हणूच आजही यश चोप्रा यांची ओळख यश चोप्रा : किंग ऑफ रोमाँटीक सिनेमा अशी आहे.