आशुतोष गोवारीकर – ऐतिहासिक चित्रपटाचा दिग्दर्शक

आशुतोष गोवारीकर – ऐतिहासिक चित्रपटाचा दिग्दर्शक जे एक  भारतीय चित्रपट अभिनेता दिग्दर्शक, निर्माता आणि आहे, ज्यांनी लगान सारखा चित्रपट बनवून एक ऐतिहासिक क्षण निर्माण केला.ज्यांना भारतीय चित्रपट सृष्टीत विशेषत: ऐतिहासिक महाकाव्य चित्रपट आणि सामाजिकदृष्ट्या महत्त्वपूर्ण चित्रपटांच्या क्षेत्रातील योगदानासाठी सर्वत्र ओळखले जाते. आशुतोष गोवारीकरांचा जन्म १५ फेब्रुवारी १९६४ रोजी मुंबई, महाराष्ट्र  एका मराठी कुटुंबात झाला. सिनेमॅटिक महत्त्वाकांक्षा, नाविन्यपूर्ण कथाकथन आणि भारतीय इतिहास आणि संस्कृती यांच्याशी असलेला सखोल संबंध त्यांचा चित्रपट उद्योगातील त्यांचा प्रवास एक वैशिष्ट्यपूर्ण असून त्यांची चित्रपट सृष्टीत ओळख आशुतोष गोवारीकर – ऐतिहासिक चित्रपटाचा दिग्दर्शक.

गोवारीकारांचे प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण

आशुतोष गोवारीकरांचा जन्म मुंबईतच झाला असल्यामुळे चित्रपट सुर्ष्टीत हि त्यांच्या अगदी जवळच, जिथे त्यांना लहानपणापासूनच कलेची ओळख झाली. त्यांनी त्यांचे शालेय शिक्षण मुंबईत पूर्ण केले आणि नंतर मुंबईच्या प्रतिष्ठित जय हिंद महाविद्यालयात रसायनशास्त्राची पदवी घेतली. त्यांची शैक्षणिक पार्श्वभूमी विज्ञानाची असली तरी, आशुतोषची कला, विशेषत: अभिनय आणि चित्रपटनिर्मिती या विषयांना प्राधान्य मिळाले. त्यांची पदवी जरी विज्ञानात होती.तरी कलेची आवड त्यांना लहापणापासून होती.त्यांना लहानपणापासून चित्रपटाची आवड असल्यामुळे चित्रपटातच त्यांनी आपल करियर करण्याच्स सुरुवात केली.त्यांच्या करियर ची सुरुवात हि केतन मेहता दिग्दर्शित होली (१९८४ ) या चित्रपटाने झाली.त्यांनी सरकारनामा (१९९८),सलीम लंगडे पे मत रो (१९८९) कभी हां कभी ना (१९९४) व्हेंटीलेटर (२०१६) तसेच सी.आय.डी.सारख्या सिरीयल मध्ये सुद्धा काम केले आहे.त्यांचे लग्न सुनिता गोवारीकर सोबत झाले असून जी देब मुखर्जीची मुलगी आहे.

अभिनेता म्हणून सुरुवातीची कारकीर्दीची सुरुवात

दिग्दर्शक म्हणून छाप पाडण्यापूर्वी आशुतोष गोवारीकर अभिनय क्षेत्रात ते खूपच सक्रीय होते. त्यांनी टेलिव्हिजन च्या माध्यमातून आपल्या करियर ची सुरुवात केली होती असून १९८० च्या दशकाच्या उत्तरार्धात आणि १९९० च्या दशकाच्या सुरुवातीला अनेक मालिकांमध्ये त्यांनी काम असून शाहरुख खान अभिनित (१९८७) सर्कस तसेच (१९९८) सी.आय.डी. नामक सिरीयल मध्ये  अभिनेता म्हणून काम केले असून चित्रपटांमध्ये सुद्धा काम केले आहे, परंतु त्याची अभिनय कारकीर्द त्याच्या अपेक्षेप्रमाणे झाली नसून,अभिनयात पाहिजे तसे यश मिळत नसल्यामूळे त्यांनी आपला दौरा दिग्दर्शनाकडे कडे वळवला. आशुतोष गोवारीकर – ऐतिहासिक चित्रपटाचा दिग्दर्शक अशी त्यांची ख्याती सर्वत्र झाली.आमीर खान अभिनित पेहला नशा (१९९३) तसेच बाझी (१९९५) या चित्रपटांचे त्यांनी  दिग्दर्शन केले.जे बॉक्स ऑफिस वरती कडाडून पडले परंतू त्यांनी हार न मानता एक ऐतिहासिक चित्रपट बनवला लगान (२००१) ज्या चित्रपटाने त्यांना यशोशिखरावरती नेले व मग त्यांची ओळख आशुतोष गोवारीकर – ऐतिहासिक चित्रपटाचा दिग्दर्शक अशी व्हायला लागली.त्यानंतर त्यांनी स्वदेस (२००४) जोधा अकबर (२००८) सारख्या चित्रपटांची निर्मिती करून दिग्दर्शन सुद्धा केल. नुकततीच त्यांची आशिष बेंडे दिग्दर्शित मानवत मर्डर्स हि वेब सिरीज सोनी लिव या ओ.टी.टी.चॅनल वरती प्रदर्शित झाली असून आशुतोष गोवारीकर मुख्य भूमिकेत  आहे.  

लगान : द राइज टू फेम (२००१)

आमिर खान प्रॉडक्शन निर्मित लगान (२००१) या चित्रपटाने त्यांना आशुतोष गोवारीकरांना याशोशिखरावरती नेले. हा चित्रपट ब्रिटीश राजवटीवर आधारित असून एक ऐतिहासिक महाकाव्य चित्रपट  होता.ब्रिटिश राज्यकर्त्यांना अवाजवी कर चुकवू नये म्हणून क्रिकेटच्या खेळासाठी आव्हान देणाऱ्या ग्रामस्थांच्या गटाची कथा सांगते. या चित्रपटात आमिर खान मुख्य भूमिकेत होता आणि आमिर खान प्रॉडक्शनने त्याची निर्मिती केली होती.

लगान (२००१) ला व्यावसायिक यश च नाही तर सर्वोत्कृष्ट परदेशी भाषेतील चित्रपटासाठी अकादमी पुरस्कारासाठी नामांकन मिळाले.चित्रपटाच्या यशाने आशुतोष गोवारीकर यांना भारतातील सर्वात दूरदर्शी चित्रपट निर्मात्यांपैकी एक. आशुतोष गोवारीकर – ऐतिहासिक चित्रपटाचा दिग्दर्शक म्हणून ओळख झाली ,त्यांनी या चित्रपटाला सांस्कृतिक टच चांगलाच दिला. जो भारताच्या स्वातंत्र्याच्या लढ्याला अनोख्या आणि आकर्षक रीतीने बनवला. चित्रपटाच्या यशाने आमिर खानचा जागतिक दर्जा प्रस्थापित करण्यास मदत झाली, कारण इतक्या मोठ्या प्रमाणावर आंतरराष्ट्रीय लक्ष वेधून घेणारा हा पहिला भारतीय चित्रपट होता.

स्वदेस (२००४)

लगान च्या यशानंतर, आशुतोष गोवारीकरांनी  स्वदेस (२००४) हा चित्रपट दिग्दर्शित केला ज्याची समीक्षकांनी चांगलीच प्रशंसा केली. चित्रपटात शाहरुख खान मुख्य भूमिकेत होता. हा चित्रपट एका अनिवासी भारतीया ची कथा सांगतो जो भारतात परततो आणि ग्रामीण गावात सामाजिक बदल घडवून आणण्यासाठी काम करतो. हा चित्रपट बॉक्स ऑफिसवर चांगली कामगिरी करू शकला नसला तरी, सामाजिक संदेश देण्यास हा चित्रपट खूपच यशस्वी ठरला. स्वदेस मध्ये देशभक्ती, सामाजिक जबाबदारी आणि ग्रामीण विकासाचे महत्त्व या विषयांवर चर्चा करण्यात आली. शाहरुख खानच्या उत्कृष्ट अभिनयांपैकी एक म्हणून या चित्रपटाचा उल्लेख केला जातो.

स्वदेस चे व्यावसायिक अपयश असूनही, या चित्रपटाने अनेक दर्शकांसाठी तो प्रेरणास्रोत बनला. राष्ट्रीय विकास आणि सामाजिक बदलाच्या त्याच्या सशक्त थीम प्रेक्षकांमध्ये खोलवर प्रतिध्वनित झाल्या, ज्यामुळे ते भारतीय चित्रपटसृष्टीत एक चिरस्थायी कार्य बनले.

जोधा अकबर (२००८)

(मुघल सम्राट अकबर) ह्रितिक रोशन अभिनित जोधा अकबर (२००८) या चित्रपटाचे दिग्दर्शन आशुतोष गोवारीकर यांनी केले असून राजपूत राजकुमारी (जोधा) ऐश्वर्या राय यांच्या विवाहावर आधारित एक ऐतिहासिक नाटक आहे. चित्रपटाने १६ व्या शतकातील भारताच्या पार्श्वभूमीवर उभारलेल्या या प्रतिष्ठित विवाहाच्या राजकीय, सांस्कृतिक आणि भावनिक परिमाणांचा शोध घेतला.जोधा अकबर हा समीक्षक आणि व्यावसायिक दोन्ही दृष्टीने लक्षणीय यश होता. हा वर्षातील सर्वाधिक कमाई करणाऱ्या भारतीय चित्रपटांपैकी एक बनला आणि अजूनही बॉलीवूडमधील सर्वोत्तम ऐतिहासिक चित्रपटांपैकी एक म्हणून ओळखला जातो. चित्रपटाची भव्यता, स्केल आणि ऐतिहासिक अचूकतेकडे लक्ष देण्याचे कौतुक केले गेले आणि आशुतोष गोवारीकर यांचा व्यावसायिक दृष्ट्या भला मोठा सेट असलेला चित्रपट होता व येथूनच त्यांची ओळख आशुतोष गोवारीकर – ऐतिहासिक चित्रपटाचा दिग्दर्शक अशी झाली.

खेलें हम जी जान से (२०१०)

खेलें हम जी जान से २०१० हा चित्रपट मानिनी चटर्जी यांच्या  “डू अँड डाय” आधारित असून एक ऐतिहासिक चित्रपट होता.अभिषेक बच्चन व दीपिका पदुकोन अभिनित हा चित्रपट 1930 च्या चितगाव उठावाची कथा सांगतो, जिथे सूर्य सेन यांच्या नेतृत्वाखाली क्रांतिकारकांचा एक गट ब्रिटिश वसाहतवाद्यांविरुद्ध लढा देतो. ऐतिहासिक महत्त्व आणि आकर्षक कथा असूनही, चित्रपटाने बॉक्स ऑफिसवर चांगली कामगिरी करू शकला नाही. त्याच्या कामगिरीबद्दल आणि भारतीय इतिहासाचा हा महत्त्वपूर्ण अध्याय समोर आणण्यासाठी  आशुतोष गोवारीकरांच्या प्रयत्नांची प्रशंसा केली असली तरी, ऐतिहासिक घटनांसाठी या चित्रपटाची टीका केली गेली.

मोहेंजो दारो (20१६)

ह्रितिक रोशन व पूजा हेगडे अभिनित २०१६ मध्ये, आशुतोष गोवारीकर यांनी मोहेंजो दारो या ऐतिहासिक चित्रपटाचे दिग्दर्शन केले. प्राचीन सिंधू संस्कृतीवर आधारित होता. हा चित्रपट मोठ्या बजेट आणि आकर्षक व्हिज्युअल असूनही, चित्रपट प्रेक्षकांच्या पसंतीला  अयशस्वी ठरला आणि व्यावसायिक निराशा झाली. ऐतिहासिक घटकांसह व्यस्ततेचा अभाव आणि कमकुवत कथानकाने बॉक्स ऑफिसवर कुमकुवत कामगिरी केली.

गोवारीकरांची दिग्दर्शकीय शैली

आशुतोष गोवारीकर – ऐतिहासिक चित्रपटाचा दिग्दर्शक यांची ओळख चित्रपट सृष्टीत भव्य सेट, ऐतिहासिक अचूकता आणि चरित्र विकासावर भर देण्यासाठी होते. त्यांचे चित्रपट अनेकदा सामाजिक बदल, देशभक्ती आणि दडपशाहीविरुद्ध सामान्य व्यक्तीचा संघर्ष या विषयांचा शोध घेतात. त्याचे चित्रपट लांब असले तरी, ते खासकरून  पीरियड ड्रामामध्ये त्यांच्या महाकाव्य स्केल आणि तपशीलाकडे लक्ष देऊन मार्क केले जातात. तो अनेकदा आमिर खान आणि हृतिक रोशन सारख्या अभिनेत्यांसोबतही सहयोग करतो, जे त्याच्या चित्रपटांमध्ये स्टार पॉवर आणि दमदार अभिनय दोन्ही आणतात.

काही व्यावसायिक अडथळे असूनही, गोवारीकर हे भारतातील सर्वात प्रतिष्ठित चित्रपट निर्मात्यांपैकी एक आहेत. त्यांचे चित्रपट ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक कथांसह गुंतलेले असतात त्यामुळेच त्यांना आशुतोष गोवारीकर – ऐतिहासिक चित्रपटाचा दिग्दर्शक संबोधले जाते.

निष्कर्ष

आशुतोष गोवारीकर यांचे भारतीय चित्रपटसृष्टीतील योगदान उल्लेखनीय असून , लगान, स्वदेस, आणि जोधा अकबर सारख्या चित्रपटांद्वारे त्याने एक चित्रपट निर्माता म्हणून स्वत: साठी एक स्थान चित्रपटसृष्टीत निर्माण केले आहे जे मोठ्या प्रमाणात, महाकाव्य  कथा सांगण्यास  घाबरत नाही ज्यासाठी बारीक संशोधन आणि सिनेमाच्या भव्यतेची दृष्टी आवश्यक असते. इतिहास, सामाजिक कारणे आणि नाविन्यपूर्ण कथाकथनाची त्यांची आवड यामुळे त्यांना समकालीन भारतीय चित्रपटसृष्टीतील एक महत्त्वपूर्ण व्यक्तिमत्त्व बनवले आहे. त्यांनी दिग्दर्शित केलेला प्रत्येक चित्रपट बॉक्स-ऑफिसवर हिट ठरला नसला तरी, त्यांच्या कामाची सिनेमॅटिक खोली आणि कलात्मक अखंडतेने हे सुनिश्चित केले आहे की आशुतोष गोवारीकर – ऐतिहासिक चित्रपटाचा दिग्दर्शक .